Truyền thuyết kể lại một câu chuyện thú vị, khi mà người nông dân vui mừng bởi mùa màng bội thu. Tuy nhiên, năm ấy, sâu bọ đông đảo tấn công, ăn hết cây trái và thực phẩm mọi người đã thu hoạch. Người dân lo lắng và không biết phải làm gì để chống lại sâu bọ, cho đến khi một ông lão từ chối tên Đôi Truân xuất hiện.
Ông lão chỉ dân chúng tạo ra mâm cúng đơn giản gồm bánh gio, trái cây và sau đó ra ngoài nhà vận động thể dục. Khi mọi người làm đúng như ông lão, chỉ trong một thời gian ngắn, sâu bọ đã bị tiêu diệt hoàn toàn. Ông còn nói thêm rằng, sâu bọ hàng năm vào ngày này rất hung hăng, và chỉ cần tuân theo những gì ông lão dặn thì chúng sẽ bị tiêu diệt. Để tưởng nhớ việc này, ngày Tết “diệt sâu bọ” đã được cất nhắc.
Lễ Cúng Tết Đoan Ngọ
Ngày Tết Đoan Ngọ năm 2023 rơi vào thứ Năm, ngày 22/6 Dương lịch. Đoan có nghĩa là mở đầu, và Ngọ là khoảng thời gian từ 11 giờ đến 13 giờ. Do đó, lễ cúng Tết Đoan Ngọ nên được tiến hành từ 11 giờ đến 13 giờ chiều ngày 5/5 âm lịch.
Mâm Lễ Cúng Tết Đoan Ngọ theo từng vùng miền
Tết Đoan Ngọ thường xảy ra sau vụ mùa, vì vậy mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ khá phong phú với nhiều loại nông sản. Tuy nhiên, từng vùng miền có các đồ cúng khác nhau, nhưng về cơ bản, mâm lễ bao gồm:
Miền Bắc
Mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Bắc bao gồm hương, hoa, vàng mã, nước, rượu nếp, và các loại hoa quả như mận, hồng xiêm, dưa hấu, vải, chuối… Ngoài ra, còn có bánh tro, bánh ú, xôi, chè.
Miền Trung
Mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Trung cũng gồm hương, hoa, vàng mã, nước, rượu nếp, và các loại hoa quả như vải, mận… Ngoài ra, đặc sản của miền Trung là thịt vịt trong mâm lễ cúng. Cơm rượu miền Trung được làm từ phương pháp lên men cổ truyền, có dạng miếng nhỏ vuông vức.
Miền Nam
Mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Nam bao gồm hương, hoa, vàng mã, nước, rượu nếp, và các loại hoa quả như vải, mận, chôm chôm… Ở miền Nam, cơm rượu không để rời mà được viên thành những viên tròn trước khi ủ. Bên cạnh đó, bánh ú bá trạng và chè trôi nước cũng là hai món ăn đặc biệt trong mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ.
Nghi Thức Cúng Lễ
Sau khi đã chuẩn bị mâm lễ, có các bài cúng được thực hiện trong nhà và ngoài sân. Đây là những bài cúng truyền thống để tôn vinh các vị thần và tổ tiên. Dưới đây là mẫu bài cúng Tết Đoan Ngọ:
Bài cúng Tết Đoan Ngọ trong nhà
Nam mô A di Đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ)
Tín chủ chúng con là:……………………………………………………….
Ngụ tại:………………………………………………………
Hôm nay là ngày mùng 5/5 Âm lịch, nhằm ngày Tết Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ,... cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A di Đà Phật! (3 lần)Bài cúng Tết Đoan Ngọ ngoài sân
Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ).
Tín chủ chúng con là:………………………………………………………
Ngụ tại:………………………………………………………
Hôm nay là ngày Tết Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần, cúi xin các ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ,… cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Phục duy cẩn cáo!Kết Luận
Tết Đoan Ngọ không chỉ là lễ tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong mùa màng bội thu không bị sâu bọ phá hoại, mà còn là dịp để cầu sức khoẻ và chữa bệnh. Đây là một lễ Tết truyền thống quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt Nam.
Để thực hiện nghi thức cúng lễ một cách trang nghiêm và chỉn chu nhất, hãy tham khảo các mẫu bài cúng Tết Đoan Ngọ theo văn khấn cổ truyền trên M & Tôi.
