Bồ tát Quán Thế Âm – Biểu tượng của tình mẹ hiền
Ý nghĩa Pháp tướng của Quán Thế Âm Bồ Tát
Khi chúng ta thờ một vị Phật, một vị Bồ Tát, chúng ta cần hiểu ý nghĩa của hình tượng và hình tướng.
Phật tử khắp nơi quá quen với hình ảnh của Quán Thế Âm Bồ Tát là người phụ nữ đoan trang, xinh đẹp. Có nơi còn gọi Ngài Quán Thế Âm là Phật Bà Quán Âm. Tuy nhiên, lại có ý kiến cho rằng Quán Thế Âm Bồ Tát là nam chứ không phải nữ.
Tình hình giới tính Quán Thế Âm Bồ Tát và những tranh luận
Dựa vào các tư liệu lịch sử tôn giáo và truyền thống dân gian từ Trung Quốc cho đến Việt Nam, Quán Thế Âm Bồ Tát đã từng hiện hóa vào những thân thể nam và nữ để giúp người dân. Quán Âm có thể là Diệu Thiện với vua Vương Trang, cầm giỏ cá trong thời vua Tôn Huyền nhà Đường, Thị kính thời nhà Minh, linh thiêng thời nhà Nguyễn,… Điều này chứng tỏ Ngài không chỉ thị hiện ở hình tướng phụ nữ, mà có thể có nhiều hình tượng khác. Tuy nhiên, vì lòng tôn kính của dân tộc Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng đối với hình ảnh một người mẹ hiền, luôn che chở và bảo vệ chúng sinh, nên hình tượng phụ nữ của Quán Thế Âm Bồ Tát được tôn thờ nhiều hơn. Một số ngôi chùa ở miền Bắc Việt Nam và Trung Quốc tôn thờ tượng của Ngài là thân nam.
Phật tử khắp nơi đã quá quen với hình ảnh Quán Thế Âm Bồ Tát là người phụ nữ đoan trang, xinh đẹp. Có nơi còn gọi Ngài Quán Thế Âm Bồ Tát là Phật Bà Quán Âm. Thế nhưng, lại có ý kiến cho rằng Quán Thế Âm Bồ Tát là nam chứ không phải nữ.
Tôn giáo và tình hình Quán Thế Âm Bồ Tát
Theo quan niệm Phật giáo, Bồ Tát Quán Thế Âm không có giới tính. Chư vị Bồ Tát không phải là những nhân vật lịch sử bằng xương bằng thịt có sinh có tử, mà hình tượng của các vị Bồ Tát thể hiện ở nhiều hình tướng khác nhau: nam, nữ, già, trẻ, người, thú vật, núi sông,… tùy thuộc vào tâm niệm của mỗi người chiêm niệm.
Trước thế kỷ thứ X, Quán Âm còn được coi là nam giới, và người ta thậm chí thấy tượng Quán Âm để râu trong một hang động ở Đôn Hoàng. Đến cuối thế kỷ thứ mười, Quán Âm được vẽ thành hình một người phụ nữ mặc áo trắng. Có thể điều này xuất phát từ sự kết hợp giữa Phật giáo và Lão giáo thời đó. Một lý giải khác là ảnh hưởng của Mật Tông, trong đó Từ bi và Trí tuệ được thể hiện dưới dạng nam và nữ. Mỗi vị Phật và Bồ Tát trong Mật Tông đều có một “quyến thuộc” là nữ nhân. Vị quyến thuộc của Quán Thế Âm được gọi là nữ thần áo trắng Đa La và Bạch Y Quán Âm. Kể từ đó, người Trung Quốc coi Quán Âm là vị Bồ Tát giúp phụ nữ hiếm muộn. Hình dạng của Quán Thế Âm dưới hình tượng phụ nữ mới được phổ biến từ thời Đường ở Trung Quốc. Tuy nhiên, người Tây Tạng thường tạc tượng Quán Thế Âm dưới hình dạng nam để tượng trưng cho sức mạnh và oai dũng để chống lại tà ma và quỷ dữ. Người Tây Tạng tu theo Mật Tông, như đọc thần chú và bắt ấn quyết để khám phá trí huệ. Hiện nay, hầu hết các cơ sở thờ tự ở Á Đông coi Bồ Tát Quán Thế Âm dưới hình tượng phụ nữ.
Bồ Tát Quán Thế Âm là nam hay nữ? Chư vị Bồ Tát không phải là những nhân vật lịch sử bằng xương bằng thịt có sinh có tử, mà các ngài thị hiện ở đời dưới nhiều hình tướng: nam, nữ, già, trẻ, người, thú vật, núi sông… tùy tâm niệm của chúng sinh chiêu cảm mà ứng thân thị hiện.
Tình yêu thương của Bồ Tát Quán Thế Âm
Vì thế người ta thường xem lòng từ bi của Quán Thế Âm như tình mẹ thương con vô bờ bến. Vì vậy, chúng ta tôn kính và ngưỡng mộ Ngài dưới hình tượng một người phụ nữ và thường gọi là “Mẹ Quán Âm”. Đồng thời, chúng ta cũng xem Ngài là một vị Phật và gọi là “Phật Bà Quán Âm”. Tôn xưng Quán Thế Âm như một vị Phật hoàn toàn đúng với những gì kinh điển nói về Quán Thế Âm Bồ Tát. Mặc dù Ngài có thể hiện dưới hình tượng phụ nữ, nhưng chúng ta cần hiểu rằng đó chỉ là sự thị hiện, không nên coi hình tượng là Phật thân của Ngài. Vì vậy, Quán Thế Âm Bồ Tát được coi là mẹ của thiên hạ, luôn bảo vệ và giúp đỡ chúng sinh vượt qua khó khăn trong cuộc sống để trở thành con người tốt và có ích.
Công hạnh của Quán Thế Âm Bồ Tát trên cõi đời
Cho nên người đời xem lòng từ bi của Quán Thế Âm Bồ Tát như tình mẹ thương con vô bờ bến. Chính vì thế, chúng ta kính ngưỡng Ngài dưới hình tượng người phụ nữ và thường gọi Ngài là “Mẹ Quán Âm”. Đồng thời, chúng ta cũng coi Ngài là một vị Phật với tên gọi “Phật Bà Quán Âm”. Tôn xưng Quán Thế Âm Bồ Tát một vị Phật là đúng với những gì mà kinh điển nói về Ngài. Quán Thế Âm Bồ Tát đã từng hiện ra dưới nhiều hình tượng nam và nữ để giúp chúng sinh. Mỗi vị Bồ Tát có thể có nhiều hình tượng khác nhau như nam, nữ, già, trẻ, người, thú vật, núi sông,… tùy thuộc vào tâm niệm và cảm xúc của mỗi người.
