Nhân duyên là một khái niệm quan trọng trong đạo Phật, được nhắc đến thường xuyên trong các kinh điển. Để hiểu sâu hơn về ý nghĩa của học thuyết “12 nhân duyên”, chúng ta hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
I. Học thuyết 12 nhân duyên mang ý nghĩa gì?
Trong đạo Phật, học thuyết 12 nhân duyên là một phép tu hành của Duyên giác thừa. Từ học thuyết này, chúng ta nhận thấy rằng tất cả mọi sự vật, sự việc đều bắt nguồn từ nhân duyên. Khi nhân duyên hội tụ, chúng ta gọi là “sinh”, và khi nhân duyên tan rã, chúng ta gọi là “diệt”. Không có khái niệm “sinh” hay “diệt”.
Trước khi Phật ra đời, đã có nhiều vị tu hành giác ngộ được đạo lý nhân duyên và thoát ra khỏi vòng luân hồi. Chúng ta gọi những vị này là “Độc giác”.
Độc giác thường quan sát các sự vật, dù sống hay chết, và nhận thấy rằng tất cả đều xuất phát từ nhân duyên hội tụ và biến thành như có, nhưng không thực sự có và không có bản chất riêng. Chẳng hạn như tờ giấy chỉ có tính đối đãi như vuông, mỏng, trắng. Tờ giấy không tồn tại riêng lẻ mà chỉ tồn tại nhờ sự kết hợp của nhiều cực vi. Chính vì vậy, tờ giấy chỉ có những tính chất đối đãi, ngoài ra không thể xác định được nó là gì.
Mười hai nhân duyên không ngừng di chuyển từ khâu này sang khâu khác, từ kiếp này sang kiếp khác, trong quá khứ và hiện tại. Chính vì vậy, chúng ta chìm đắm mãi trong vòng luân hồi và không thể thoát ra.
II. Nội dung của học thuyết thập nhị nhân duyên
Để thực hiện pháp tu theo Duyên giác thừa, chúng ta cần hiểu rõ về các tướng của mười hai nhân duyên và cách chúng tác động lẫn nhau. Chỉ khi hiểu được điều này, chúng ta mới có thể tránh được các khâu chính của dây chuyền 12 nhân duyên và đạt được đạo quả.
1. Vô minh
Vô minh có nghĩa là không sáng suốt, không nhận được bản tính duyên khởi chân thật. Do đó, chúng ta không thể nhận biết được rằng tất cả sự vật, sự việc, sự sinh, sự diệt, sự có, sự không đều bắt nguồn từ nhân duyên và chỉ tồn tại theo cách giả dối. Vì vô minh, chúng ta sẽ hiểu nhầm rằng tất cả là thật, gây ra sự phiền não, làm lãng mạn chân tâm, che giấu trí tuệ, và tạo ra những tâm niệm không ngừng thay đổi.
2. Hành
Hành là tâm niệm không ngừng sinh diệt và tạo ra sự hiểu lầm rằng mỗi người có cái tâm riêng, cái ta riêng và gây nghiệp để chịu quả báo sau này.
3. Thức
Thức là tâm niệm sinh diệt theo luật nhân quả và tạo ra cảm giác của mỗi đời, để chúng ta chịu thân thể và cảnh vật của loài người.
4. Danh sắc
Danh sắc là thân thể. Sắc là những cái có hình tướng như thân, cảnh. Danh là những cái không có hình tướng như tinh thần. Danh là tâm thức thuộc nghiệp, hiện ra thâm tâm và cảnh giới của nghiệp đó.
5. Lục nhập
Lục nhập là sáu căn ở trong cơ thể: mắt, mũi, tai, lưỡi, thân, ý. Sáu căn này là nơi nhận truyền đạt 6 trần: sắc, hương, vị, xúc, âm, pháp phản ánh vào, gọi là “lục nhập”.
6. Xúc
Xúc là tiếp xúc. Sáu trần thường tiếp xúc với nhau: mắt với sắc, mũi với mùi, tai với âm thanh, lưỡi với vị, thân với ấm lạnh, ý tiếp xúc với pháp trần.
7. Thọ
Thọ là lãnh thọ, khi sáu căn tiếp xúc với sáu trần, sinh ra những cảnh vui, buồn, sướng, khổ.
8. Ái
Ái là ưa muốn. Khi lãnh thọ cảnh vui, sinh ra lòng tham, tính sở hữu. Khi gặp cảnh khổ, sinh ra tâm sân si, hận thù, buồn bã, muốn xa lìa… Đây là những động cơ thúc đẩy các hành động và tạo ra các nghiệp.
9. Thủ
Thủ là giữ lấy và tạo tác. Nếu gặp cảnh thuận, thì tham cầu; gặp cảnh phản, thì sân si, tiêu cực. Sau đó, lại muốn tìm mọi phương kế để giữ lấy bản ngã của mình, tạo ra các nghiệp sanh tử.
10. Hữu
Hữu là có. Đời này có nghiệp lành hay dữ là do mình tạo ra, nên đời sau sẽ chịu quả vui hay khổ mà mình đã tạo.
11. Sanh
Sanh tức là sống, sinh ra. Vì “ái, thủ, hữu” tạo ra các nghiệp hiện tại, nên chúng ta phải chịu quả khổ và chết. Điều này không ai có thể tránh được.
12. Lão Tử
Lão Tử là già và chết. Do có sinh tồn, nên phải chịu cảnh khổ và chết, đó là điều không ai tránh được.
Mười hai nhân duyên là một dây chuyền liên tục, có liên quan mật thiết với nhau. Nó di chuyển mãi mãi, đóng vai trò làm quả cho nhân trước và làm nhân cho quả sau, tạo thành một vòng tròn vô thỉ, vô chung. Chúng ta chìm đắm mãi mãi trong vòng luân hồi.
Như vậy, trên đây là những thông tin cơ bản về học thuyết mười hai nhân duyên mà chúng tôi muốn chia sẻ. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về học thuyết này và đạo Phật.
Nam Mô A Di Đà Phật.
