Tâm, trái tim, lòng dạ, lương tâm con người – đó là nơi mọi hành động bắt nguồn. Tâm thiện thì suy nghĩ và hành động đúng đạo lí; tâm không lành thì sinh tà ý và gây ra những việc xấu xa, tội lỗi. Chữ Tâm hướng con người đến cái thiện, tu thân, dưỡng tính, sống tích cực và làm nhiều điều tốt lành. Ngược lại, tâm lệch lạc sẽ khiến cuộc sống điên đảo, tâm gian dối khiến cuộc sống bất an, tâm ghen ghét khiến cuộc sống tràn đầy thù hận, tâm đố kỵ khiến cuộc sống mất đi niềm vui, và tâm tham lam khiến cuộc sống trở nên dối trá.
Tâm và đạo Phật luôn gắn liền với nhau. Có câu nói: “Nương theo giáo pháp Phật Đà, Chữ Tâm Phật dạy giúp ta độ đời, Đến bờ giác ngộ thảnh thơi, Xa rời phiền não cuộc đời an vui.” Đức Phật đã dạy rằng “Tất cả chúng sinh đều có bản tâm thanh tịnh. Chúng sinh chẳng nhận thấy được vì bị vô minh che lấp.” Điều này có nghĩa là mọi người đều có một bản tâm thanh tịnh, trong sáng và yên bình, nhưng vì bị ảnh hưởng bởi tác động bên ngoài, tâm bị xao lạc, dẫn đến tình trạng tâm trí không yên, và tạo ra tội nghiệp trong vòng luân hồi.
Tâm không tồn tại dưới dạng vật chất và không thể nắm bắt được, nhưng không có tâm thì vật chất trở nên vô nghĩa, vô tri vô giác. Ý tưởng và suy nghĩ được gọi là “ý”, và cái nhận thức phân biệt tiềm ẩn bên trong gọi là “thức”. Cả ý và thức được gọi là “tâm”. Tâm là gốc của thân, chỉ khi tâm yên thì gốc mới vững vàng. Thân thể bị bệnh là do tâm bị che lấp bởi vô minh. Để thân khỏe mạnh, chúng ta cần nỗ lực để tâm yên lặng và sáng trong. Tâm tham lam, giận hờn, ganh ghét, đố kỵ, cuồng si và lo lắng sợ hãi sẽ làm thân thể bị bệnh vì tâm đã bị vẩn đục.
Với Phật giáo, tâm là chuyển nghiệp, là sự sửa mình để thay đổi số phận và đạt đến giải thoát. Tâm là một thế giới cần khám phá hơn bất cứ điều gì khác. Tuy nhiên, chúng ta không thể thấy hay hiểu được cái tâm bằng trực giác, phải suy luận thông qua những hiệu ứng mà nó mang lại.
Có sáu loại tâm phân biệt: Nhục đoàn tâm (trái tim thịt), Tinh yếu tâm (chỗ kín mật), Kiên thực tâm (tâm không hư vọng), Liễu biệt tâm (nhận thức đầu), Tư lượng tâm (suy tính), và Tập khởi tâm (lưu trữ mọi kinh nghiệm và nguồn gốc tâm lý).
Lời Phật dạy về chữ Tâm như sau: “Tùy tâm biến hiện”. Ý nghĩa là mọi sự việc trên thế gian này – tốt xấu, lành dữ, đúng sai, phải trái, được không – đều do vọng tâm của chúng ta biến hiện. Tùy thuộc vào tâm trạng và cá nhân của mỗi người, những sự việc có thể được cảm nhận và trải nghiệm khác nhau. Việc giữ chánh niệm và giữ tâm yên bình giúp chúng ta thoát khỏi khổ đau và đạt được quả bồ đề vô thượng.
Hiểu lời Phật dạy về chữ Tâm giúp mỗi người thức tỉnh cuộc đời. Khi chúng ta gieo trồng một tâm tốt đẹp, cuộc sống trở nên nhẹ nhàng, đơn giản, bình dị nhưng không kém phần hạnh phúc. Ngược lại, những người mang tâm xấu xa, nghi kị đến mọi nơi, sống trong sự giàu có cũng không thể tìm được niềm vui và hạnh phúc chân thật.
Lời Phật đã dạy chúng ta rằng tâm làm chủ, tâm tạo ra mọi sự, và sự tu hành của chúng ta phát xuất từ tâm. Quan sát và giữ gìn tâm chính mình, dứt trừ phiền não và giữ chánh niệm giúp tâm yên bình, không loạn động. Nhờ tu tập như vậy, chẳng bao lâu chúng ta sẽ đạt được quả bồ đề vô thượng.
Hãy thức tỉnh tâm của mình và trân trọng lời Phật dạy về chữ Tâm. Hãy gieo một tâm tốt đẹp và trải nghiệm cuộc sống tràn đầy hạnh phúc và an lành.
Đọc thêm tại M & Tôi để khám phá thêm nhiều bài viết hữu ích.
